Egzekucja komornicza prowadzona na majątku dłużnika to sytuacja nie tylko problematyczna dla dłużnika, ale i wierzyciela. Obarczona jest ona bowiem niepewnością.
Poszukiwania majątku, z którego ma zostać dokonana egzekucja, mogą zakończyć się niepowodzeniem.
Niekiedy, wynika to z celowych działań dłużnika. Wierzyciel może takie praktyki zaskarżyć.
Skarga pauliańska – co to jest i jak sporządzić taki dokument?
Egzekucje komornicze to codzienność, jaka towarzyszy wielu dłużnikom. Co rusz w końcu trafiają się konfliktowe sytuacje między osobami, wobec której ktoś miał zapłacić określoną sumę pieniędzy i dłużnikami, którzy stali się nimi przez zaleganie z taką płatnością.
Poprzez nieudane próby polubownego rozwiązania takich sporów, do akcji wkroczyć muszą funkcjonariusze publiczni znani pod oficjalnym terminem komornik sądowy.
Omawiając tematykę egzekucji komorniczych, warto pamiętać o ukazaniu pełnego obrazu, jaki im towarzyszy. Poza dziesiątkami prawidłowo przeprowadzonych egzekucji, bywa, że rodzą one kolejne, niekiedy większe konflikty. Owszem, zdarza się, że to dłużnicy mogą zostać pokrzywdzeni przez np. niewłaściwe działania komornika, nierzetelne i natarczywe działania wierzyciela lub inne uchybienia.
W tego typu czynnościach jednak także i osoba objęta działaniami komorniczymi może działać w sposób nieuczciwy. W efekcie – wyrządzając krzywdę u np. wierzyciela. Warto wiedzieć, że w takich sytuacjach posiada ona realne narzędzia do dochodzenia swoich praw.
Wśród nich, nadrzędne to rzecz jasna uzyskanie należnych środków finansowych poprzez przymusową egzekucję ich z majątku dłużnika. W dzisiejszym tekście, przedstawimy szczegóły związane z tzw. skargą pauliańską.
Omówimy także zmiany, jakie planowane są w związku z nią na 2019 rok.
Kim jest komornik i kiedy przeprowadzana jest egzekucja komornicza?
Komornik, zwany także komornikiem sądowym, to funkcjonariusz publiczny pracujący przy sądzie rejonowym, którego zadaniem jest egzekwowanie wierzytelności na majątkach dłużników. Działając na wniosek dłużnika i w granicach prawa, ma on doprowadzić do skutecznego ściągnięcia długu z odpowiednio cennych elementów jego własności.
Postępowanie egzekucyjne zawsze wszczynane jest na wniosek wierzyciela, który zazwyczaj zwraca się do komornika w sytuacji, gdy inne środki na odzyskanie zaległych środków zawiodły.
W celu rozpoczęcia postępowania egzekucyjnego, wierzyciel musi złożyć stosowny wniosek. Poza swoimi danymi osobowymi, musi on także zamieścić w nim dane dłużnika, wraz z adresem i numerem telefonu. Konieczne jest też precyzyjne wskazanie, z jakich części jego domniemanego majątku ma zostać przeprowadzona egzekucja.
Mogą to być np. ruchomości (samochód), nieruchomości (mieszkanie, działka), a także środki na koncie bankowym. Aby postępowanie mogło się rozpocząć, konieczne jest jeszcze uzyskanie sądowego tytułu wykonawczego. Wydaje je sąd rejonowy, oceniając, czy wniosek o egzekucję jest zasadny.
Kto jest kim w postępowaniu egzekucyjnym?
Postępowanie egzekucyjne, pod względem stron, jakie w nim występują, można przedstawić w prosty i przejrzysty sposób.
- Pierwsza strona to wierzyciel, w którego interesie przeprowadzana jest egzekucja i dla którego egzekwowane są części majątku. Celem jest zwrócenie mu środków finansowych, z jakimi dotychczas zalegał dłużnik. To on jest inicjatorem postępowania i to on wskazuje sposób, w jaki ma zostać przeprowadzona egzekucja komornicza. Może on nawet wybrać komornika, jaki przeprowadzi egzekucję, choć obecnie generuje to dodatkowe koszty.
- Drugą stroną jest dłużnik, na którym przeprowadzana jest egzekucja komornicza. Za jej przebieg odpowiada komornik, który działa w interesie wierzyciela. Egzekucja jest efektem braku skuteczności wcześniejszych sposobów na uzyskanie należności finansowych, z jakimi zalegał dłużnik u wierzyciela. Dłużnik może zaskarżyć działania komornika, ale nie może utrudniać przeprowadzania egzekucji lub np. ukrywać majątku
- Trzecia i ostatnia strona to postępowania to komornik sądowy. Jest on poniekąd pośrednikiem między wierzycielem a dłużnikiem. Jego zadaniem jest skuteczne, sprawne i mieszczące się w granicach prawach wyegzekwowanie odpowiednio wartościowej części majątku dłużnika, by zaspokoić roszczenia wierzyciela. Nie może on być stronniczy – jego kompetencje wyznaczają wspomniane przepisy prawa.
Poszukiwanie majątku – jak wygląda i na czym polega?
Po tym, jak wierzyciel dostarcza komornikowi sądową klauzulę wykonalności (znak, że w majestacie prawa przeprowadzenie egzekucji jest uzasadnione), przeprowadzane jest tzw. poszukiwanie majątku. Komornik sam musi się tego podjąć, w ramach zebrania podstawowych informacji o majątku dłużnika nim rozpocznie egzekucję. Podczas poszukiwania majątku przez komornika zwraca się on z prośbą o m.in. przedstawienie wykazu majątku.
Może się jednak okazać, że wierzyciel, który zleca egzekucję, ma poważne obawy co do tego, czy majątek dłużnika pozwoli zaspokoić roszczenia. Wówczas, to wierzyciel może ze swojej inicjatywy zwrócić się o wyjawienie majątku.
Jest to wskazane w sytuacji, gdy wierzyciel nie jest pewny, jakie części majątku posiada dłużnik, na ile wartościowe one są lub czy dłużnik w ogóle posiada jakikolwiek majątek, z którego można dokonać egzekucji.
Zabiegać o ujawnienie majątku można jeszcze przed wszczęciem postępowania egzekucyjnego, a także już po tym, gdy się ono rozpoczęło. Wierzyciel może to zrobić na dwa sposoby. Pierwszy to złożenie wniosku bezpośrednio do komornika, oczywiście w sytuacji, gdy nie rozpoczął on jeszcze postępowania.
Druga możliwość to zwrócenie się o poszukiwanie majątku poprzez sądowy wniosek (koszt 40 złotych), który skutkuje tzw. sądowym wyjawieniem majątku. Dłużnik musi wówczas przed sądem zeznać, co wchodzi w skład jego majątku, dokonując przyrzeczenia.
Składanie fałszywych zeznań, za kodeksem postępowania cywilnego (art. 80111), grozi karą do 5000 złotych lub karą aresztu do jednego miesiąca
Takie przesłuchanie może odbywać się w towarzystwie wierzyciela, który może zadawać pytania mające na celu zebrać jak najwięcej informacji na temat stanu majątkowego dłużnika.
Co, jeśli komornik nie znalazł majątku do ściągnięcia należności na poczet długu?
Niestety, w toku prowadzonego przez komornika poszukiwania majątku może się okazać, że dłużnik nie posiada żadnego majątku bądź też jest on niewystarczający, by zaspokoić roszczenia. Mowa tutaj o następującej sytuacji.
Przykładowo, dłużnik posiada jedynie przedmioty higieny osobistej, ubrania i inne mało wartościowe przedmioty, które nie podlegają egzekucji komorniczej. W sytuacji, gdy nie znaleziony zostanie majątek do konfiskaty na poczet długu, komornik może poinformować o tym pisemnie wierzyciela.
Dowiaduje się on wówczas drogą oficjalnego pisma, że egzekucja komornicza jest bezskuteczna, gdyż dłużnik pozostaje niewypłacalny. W niektórych przypadkach to prosta droga do umorzenia egzekucji komorniczej.
Wówczas, uznaje się c sens prowadzenia dalszego postępowania za znikomy. Wierzyciel nie musi jednak w takiej sytuacji składać broni. Szczególnie powinien znać swoje prawa w sytuacji, gdy istnieją uzasadnione podejrzenia, że dłużnik zachowuje się nieuczciwie.
Skarga pauliańska – co to jest?
Bardzo często zdarza się, że wierzyciel uznaje działania dłużnika za celowe unikanie odpowiedzialności za długi. Ich cel jest oczywiście jasny – uniknięcie utraty cennego majątku za wszelką cenę, aby nie skonfiskował go komornik.
Jeśli zatem wierzyciel np. pokątnie wyprzedaje swój majątek, przekazuje jego kosztowne części znajomym osobom jako darowiznę itd., przysługuje mu prawo do złożenia skargi pauliańskiej2.
Pod tą nazwą kryje się nic innego jak dokument, w którym wierzyciel zaskarża domniemane działania wierzyciela jako szkodliwe i celowo utrudniające skuteczne przeprowadzenie egzekucji. Wierzyciel stwierdza w takim przypadku, że staje się on pokrzywdzony praktykami dłużnika.
W ich wyniku, może on całkowicie utracić szansę na odzyskanie należnych mu środków. I to pomimo tego, że pierwotnie liczył, iż komornik pozwoli skutecznie zaspokoić wierzytelność.
Warto dodać, że skargę pauliańską może złożyć zarówno osoba prywatna, jak i fiskus, czyli Skarb Państwa.
Skarga pauliańska – kiedy można nią wnieść?
Zastosowanie i zasady związane z użyciem skargi pauliańskiej są regulowane przez kodeks cywilny. Artykuł 527 w czterech paragrafach jasno określa sytuacje, w których wniesienie omawianej skargi będzie miało podstawy i ma szansę na pozytywne rozpatrzenie3.
Kiedy zatem skarga pauliańska jest zasadna?
Paragraf 1
Pierwszy paragraf opisuje następującą, hipotetyczną sytuację. Drogą prowadzonych czynności prawnych, osoba trzecia uzyskuje korzyść majątkową krzywdząc jednocześnie wierzyciela. Jeżeli dłużnik działał świadomie (zdawał sobie sprawę z konsekwencji wobec wierzyciela), a osoba trzecia wiedziała o tym lub mogła o tym się dowiedzieć, to wierzyciel może złożyć skargę pauliańską.
Przykład – dłużnik sprzedaje samochód danej osobie, aby celowo wyzbyć się cennej części majątku. Ten widzi przesłanki, że mienie może pochodzić od dłużnika i dochowując, opisanej w przepisach „należytej staranności”, może się dowiedzieć, jaki jest faktyczny powód sprzedaży.
Paragraf 2
Kolejny paragraf naświetla niniejszy przypadek. Dłużnik podejmuje się czynności prawnych, które mają celowo doprowadzić do jego niewypłacalności w stopniu większym lub całkowitym. Jeżeli dłużnik dokonał tego z pełną premedytacją, to jego zasługa dla poniesienia strat przez wierzyciela jest tutaj bezsprzeczna.
Przykład – dłużnik będący w złej sytuacji finansowej i majątkowej (niewiele cennych elementów), sprzedaje najcenniejsze mienie, aby uzyskać status niewypłacalnego. W ten sposób chce on uniknąć egzekucji komorniczej, a stratę ponosi tutaj wierzyciel.
Paragraf 3
Trzeci paragraf omawia następującą sytuację. Dłużnik podejmuje się czynności prawnych, które przynoszą korzyść majątkową osobie, która pozostaje z nim w bliskim stosunku. W takim przypadku, można w uzasadniony sposób przypuszczać, że trzecia osoba była świadoma czynów dłużnika i ich negatywnych dla wierzyciela skutków.
Przykład – mąż sprzedaje swojej żonie cenne części majątku, by formalnie wyzbyć się prawa własności. Intencją jest to, aby komornik nie miał na czym przeprowadzić egzekucji.
Paragraf 4
Czwarty i ostatni paragraf opisuje następujące okoliczności. Dłużnik podejmuje się czynności prawnych, z których korzyść majątkową uzyskuje przedsiębiorca pozostający z nim w stałych stosunkach gospodarczych. Ustawodawca dopuszcza wówczas domniemanie, że taki przedsiębiorca wiedział o działaniu dłużnika w celu pokrzywdzenia wierzyciela.
Przykład – wspólnik z przedsiębiorstwa, które prowadzi dłużnik, wykupuje od niego majątek, który pochodzi z majątku objętego egzekucją komorniczą.
Co musi zawierać skarga pauliańska?
Składając skargę pauliańską warto pamiętać o niezbędnych elementach, które musi ona zawierać, by dokument był potencjalnie jak najbardziej skuteczny. Zawarcie wszystkich niezbędnych informacji w skardze zwiększa szanse na pozytywne rozpatrzenie przez sąd i uznanie krzywdy, jaką uzyskał wierzyciel na skutek nieuczciwych działań dłużnika.
- Każda skarga musi zawierać dane sądu rejonowego, do którego jest składana.
- Ponadto nie może zabraknąć danych wierzyciela, a także dłużnika, którego czynności są zaskarżane.
- Każda skarga pauliańska musi zawierać wymóg uznania opisywanej czynności dłużnika za bezskuteczną w stosunku do wierzyciela. Mowa tutaj o uznaniu darowizny na rzecz osoby trzeciej, udzielonej przez dłużnika, za nieważną.
- Należy zatem dokładnie doprecyzować, jakich nieuprawnionych czynności podjął się dłużnik w celu wyrządzenia szkody wierzycielowi.
- Jeżeli ze np. sprzedaży mienia dłużnika skorzystała osoba trzecia, to należy doprecyzować, czy posiada się wiedzę na temat tego, czy wyprzedała ona dane mienie, czy też jeszcze tego nie zrobiła. Jeżeli tak się nie stało, należy dołączyć wniosek o udzielenie przez sąd zabezpieczenia w postaci tzw. zakazu zbycia rzeczy.
- Na koniec skargę należy opatrzyć stosownym podpisem, miejscem i datą.
O czym jeszcze należy pamiętać składając skargę pauliańską? Konsument musi dołączyć do skargi dwa pisemne wnioski.
- Wniosek o stwierdzenie prawomocności.
- Wniosek o nałożenie klauzuli wykonalności w celu prowadzenia postępowania egzekucyjnego w zaskarżonej sprawie.
Planowane zmiany w skardze pauliańskiej na 2019 rok
W sprawie skargi pauliańskiej planowane jest wprowadzenie szeregu zmian, które mają w teorii umocnić pozycję pokrzywdzonego – wierzyciela. W myśl projektu zmian, łatwiej będzie uniknąć zawieszenia postępowania egzekucyjnego, jeśli działania dłużnika w celu jego odroczenia będą podejrzane.
Oznacza to zatem, że w życie wejdą uszczelnienia dotychczasowych przepisów, a nie rewolucyjne zmiany. Jak podaje Dziennik Gazeta Prawna, „bieg terminu przedawnienia zostanie przerwany albo zawieszony, jeżeli Skarb Państwa zaskarży umowy np. darowizn, dzięki którym starano się ukryć pieniądze przed państwem”4.
Projekt zawierający takie zapisy przyjął w kwietniu 2019 roku Stały Komitet Rady Ministrów, jednak ostateczne zatwierdzić musi go Ministerstwo Finansów. W momencie pisania tego tekstu z końcem kwietnia 2019 roku wiadome było, że poprawkę zgłosił prezes Prokuratorii Generalnej RP. To właśnie ona zakłada, że bieg terminu przedawnienia postępowania będzie przerywany dzięki złożeniu skargi pauliańskiej przez Skarb Państwa. Oznacza to, że o przedawnienie się długów będzie po wejściu opisywanych zmian w życie – o wiele trudniej.
Źródła:
- http://www.przepisy.gofin.pl/przepisyno,15,108775,0,0,20160908,2,0.html
- https://www.arslege.pl/skarga-paulianska-actio-pauliana/k9/a5065/
- https://www.lexlege.pl/kc/art-527/
- https://podatki.gazetaprawna.pl/artykuly/1409263,przerwanie-biegu-terminu-przedawnienia.html
Napisz komentarz