Wyłudzenie kredytu – jak się bronić?

Oszustwo polegające na tym, że ktoś weźmie kredyt lub pożyczkę na nasze dane, to mimo procedur weryfikacyjnych, bolączka branży finansowej. Ofiary wyłudzenia kredytu nieraz latami zmagają się ze skutkami takich przestępstw. Próbują bowiem udowodnić to, że to nie na ich konto wpłynęło pozyskane nieuczciwie zobowiązanie.

Podpowiadamy, jakie środki ostrożności zachować, by wyłudzenie kredytu nie obciążyło naszego konta!

Wyłudzenie kredytu na osobę trzecią może mieć miejsce zarówno w internecie, jak i poza nim. Przypadki, w których ktoś zaciągnie zobowiązanie finansowe na nasze dane, nie należą niestety do rzadkości. Mówiąc najprościej, wyłudzenie kredytu można zdefiniować jako wszystkie te sytuacje, w których oszust posługuje się cudzymi danymi osobowymi w celu osiągnięcia korzyści majątkowej.

Co ważne, mniejsze znaczenie ma tutaj to, czy przestępca kredyt otrzyma. Karalne jest bowiem już samo posługiwanie się przerobionym, podrobionym bądź sfałszowanym dokumentem.

Konsekwencje prawne wyłudzenia kredytu

Takie przestępstwo jak wyłudzenie kredytu zostało szczegółowo opisane w art. 297 ust.1 Kodeksu karnego. Zgodnie z wolą ustawodawcy, temu, kto dopuści się wyłudzenia kredytu, grozi kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat.

Nieco inaczej wygląda to wówczas, gdy wyłudzenie kredytu zostanie potraktowane jako przestępstwo polegające na doprowadzeniu innej osoby do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem. Za taki czyn zgodnie z art. 286, ust.1 Kodeksu karnego przewidziana jest kara pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat.

Typowa próba wyłudzenia kredytu zwykle może być zakwalifikowana jako oba, wymienione przestępstwa. Mimo to zgodnie z obowiązującymi przepisami sprawca zostałby ukarany tylko za jedno z nich. Sąd wymierzyłby mu karę, kierując się tymi zapisami prawnymi, które przewidują najsurowszą sankcję.

Przypatrując się aktualnemu orzecznictwu, można przyjąć, że zarzut niekorzystnego rozporządzania cudzym mieniem podnoszony jest wtedy, gdy sprawca zaciągnie kredyt lub pożyczkę na osobę trzecią i gdy nie ma zamiaru tego zobowiązania spłacać. To, czy oszust działał z zamiarem niespłacenia długu, jest każdorazowo określane i badane przez sąd.

Jak może dojść do wyłudzenia kredytu przez internet

Wyłudzenie kredytu (zwane poprawnie oszustwem kredytowym) polega najczęściej na podrobieniu dokumentów i na posługiwaniu się nimi w momencie ubiegania się o kredyt. Jak już wspomnieliśmy, takie zachowanie może zostać potraktowane zarówno jako przestępstwo oszustwa kredytowego, bądź też jako doprowadzenie do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem.

Wyłudzenie kredytu w praktyce polega na tym, że oszust podrabia lub przedstawia autentyczny, ale nienależący do niego dokument innej osoby fizycznej, w celu pozyskania środków finansowych. Takie oszustwo w większości przypadków popełniane jest z zamiarem niespłacania otrzymanego zobowiązania.

Wyłudzenie kredytu przez internet będzie dotyczyć również sytuacji, w której to my sami ubiegamy się o finansowe wsparcie, lecz po to, by je otrzymać, podajemy nieprawdziwe dane lub przedstawiamy sfałszowane dokumenty.

Aby wyłudzenie kredytu miało miejsce, oszust może albo posłużyć się skradzionym i autentycznym dowodem osobistym, albo okazać dokument przerobiony tj. poddany obróbce. W obu tych przypadkach sprawca czynu zabronionego może zyskać środki finansowe, o które wnioskuje. Odpowiedzialność za spłatę zobowiązania spadnie już na kogoś innego. Zostanie nią obciążona ta osoba, pod którą oszust się podszył.

Próba wyłudzenia kredytu – co jeszcze warto o niej wiedzieć?

Takiego przestępstwa jak próba wyłudzenia kredytu może dopuścić każda osoba, która w momencie dokonywania czynu zabronionego zdolna jest do odpowiedzialności karnej. Jest to zatem osoba, która ma ukończone 17 lat i pozostaje w pełni władz umysłowych.

Z kolei tzw. przedmiotem wykonawczym przestępstwa, tj. przedmiotem, za pomocą którego sprawca próbuje wyłudzić kredyt, może być podrobiony, sfałszowany, przerobiony, poświadczający nieprawdziwe dane lub nierzetelny dokument.

Warto podkreślić, że przedmiotem wykonawczym przestępstwa mogą być tylko te dokumenty, bez których wyłudzenie kredytu nie byłoby możliwe. Tym samym, przedmiotem wykonawczym przestępstwa nie będą wszystkie dokumenty, które przedstawiamy w banku czy w firmie pożyczkowej.

Co ciekawe, wspomniany już art. 297 pkt 1 Kodeksu karnego nie przewiduje sankcji za samo podrobienie dokumentów, lecz „dopiero” za posługiwanie się nimi.

Taki stan rzeczy spowodowany jest tym, że wyłudzenie kredytu jest przestępstwem formalnym. Jego dokonanie ma miejsce niezależnie od tego, czy sprawca otrzyma kredyt, czy też bank odrzucił jego wniosek. Z prawnego punktu widzenia nie jest istotne także to, czy pozyskane w wyniku oszustwa finansowe wsparcie trafi na konto samego sprawcy czy też na rachunek bankowy osoby trzeciej.

Warto dodać, że wymiar sprawiedliwości badając okoliczności popełnienia czynu, nie będzie także zainteresowany tym, czy sprawca pozyskany kredyt zamierzał spłacać. Ktoś, kto celowo sfałszował zaświadczenie o dochodach, nie „wybroni się” tym, że tylko trochę „minął się z prawdą”. Nie pomoże również tłumaczenie, że nikogo oszukać nie zamierzał, bo kredyt planował terminowo i rzetelnie spłacać.

Przestępstwa dopuszcza się również ta osoba, która w wyniku swoich działań umożliwia innej osobie pozyskanie kredytu w wyniku oszustwa. Może to być np. pracodawca, który sfałszuje uzyskiwane przez pracownika dochody, by „pomóc” mu zwiększyć zdolność kredytową.

Kto może paść ofiarą wyłudzenia kredytu?

Stroną pokrzywdzoną w wyniku wyłudzenia kredytu jest nie osoba, której dokumentami się posłużono, a instytucja finansowa. Artykuł 297 Kodeksu karnego chroni bowiem interesy majątkowe tych podmiotów, które udzielają m.in. kredytów i pożyczek.

Obecnie obowiązujące przepisy nie precyzują tego, kto dokładnie podlega takiej ochronie. „Lista” podmiotów finansowych, które mogą liczyć na ochronę w świetle omawianego przepisu, ma charakter otwarty. Wiąże się ona z prowadzoną przez te instytucje działalnością. Z całą pewnością na taki „prawny parawan” mogą liczyć banki, SKOKi czy wydawcy instrumentów płatniczych.

Ponadto, instytucją finansową w świetle ustawy Prawo bankowe będzie każdy podmiot uprawniony do wykonywania w zakresie prowadzonej działalności czynności bankowych.

Jak się chronić?

Wyłudzenie kredytu to poważne przestępstwo, którego konsekwencje mogą dosięgnąć niczego nieświadomą, osobę trzecią. W sytuacji, w której próba wyłudzenia kredytu się powiedzie, to właśnie do niej zwróci się bank lub firma pożyczkowa z prośbą o spłatę długu.

Poniżej podpowiadamy, co zrobić, by nie paść ofiarami oszustów:

1. Pilnuj swoich dokumentów i odpowiednio je zabezpiecz – to najprostszy sposób na to, by chronić się przed wyłudzeniem kredytu. Pamiętaj, że w większości przypadków, to właśnie Twojego dowodu osobistego potrzebują oszuści, by wziąć kredyt na Twoje nazwisko.
2. Chroń swoje dane osobowe – nie podawaj ich tam, gdzie nie jest to konieczne. Nim z kimkolwiek podzielisz się informacji o sobie, sprawdź, do czego pytającemu potrzebne są Twoje dane. Im większą wiedzę o Tobie zdobędzie przestępca, tym łatwiej będzie mu się pod Ciebie podszyć. Pamiętaj, że dowód osobisty nie jest warunkiem koniecznym do tego, by doszło do wyłudzenia kredytu. Oszuści, mając np. Twój PESEL, czy znając imiona Twoich rodziców, mogą sami stworzyć „Twój” dowód osobisty, który do złudzenia będzie przypominał oryginał.
3. Zastrzeż swoje dokumenty – jeśli zdarzy się, że mimo podjętych środków ostrożności zgubisz dowód osobisty lub zostanie Ci on skradziony, jak najszybciej go zastrzeż. Dopiero taki zastrzeżony dokument staje się dla oszusta bezużyteczny, gdyż ten nie może już się nim posłużyć.
4. Monitoruj BIK – regularnie sprawdzaj stan swojego zadłużenia. Jeśli zauważysz, że do BIK trafiły dane dotyczące kredytu lub pożyczki, o których nie miałeś pojęcia, jak najszybciej skontaktuj się z tym podmiotem, który ich udzielił. Pamiętaj, by nie zwracać się w tej sprawie do BIK. Biuro Informacji Kredytowej jedynie przechowuje te informacje, które do nich trafią (nie może ich zmieniać, ani modyfikować).
5. Ustaw alerty BIK – dzięki temu, gdy na Twój temat wpłynie zapytanie do tej bazy, zostaniesz o tym niezwłocznie powiadomiony SMSem.